Сокал-пустальга будзе Птушкай 2010 года

Птушкай наступнага году ў Беларусі была абраная невялікая драпежная птушка – сокал-пустальга. За 10 гадоў кампаніі “Птушка года”, гэта першы прадстаўнік дзённых драпежных птушак, да праблем якіх хоча прыцягнуць увагу грамадскасці ГА “Ахова птушак Бацькаўшчыны” (АПБ).

Пустальга – адзін з трох відаў сакалоў, якія гняздуюцца ў Беларусі (яшчэ два віды гэта сокал-кабец і сокал-дрымлюк), яшчэ 3 віды залятаюць на тэрыторыю нашай краіны (вандроўны сокал і сокал-шулёнак – даволі рэгулярна, сокал-балабан быў упершыню адзначаны у нас толькі ў 2008 годзе). Усе сокалы занесены ў Чырвоную кнігу Рэспублікі Беларусь, а сокалу-балабану, на жаль, пагражае знікненне ў глабальным маштабе.
Сваю дзіўную назву – дарэчы, вельмі падобную ў многіх славянскіх мовах – гэты невялікі сакалок атрымаў яшчэ ў часы папулярнасці сакалінага палявання. З-за невялікіх памераў і прызвычаення лавіць невялікіх грызуноў птушка была прызнаная “пустой”, непрыгоднай для палявання. Назва ў такім выглядзе дайшла да нашых часоў. Лацінская, або навуковая назва Falco tinnunculus значыць “звонкі сокал”, а, напрыклад, украінская назва “борівітер” найлепш перадае самую характэрную рысу пустальгі – пад час палявання яна на нейкі час завісае ў паветры, трапечучы крыламі, выглядаючы здабычу. Часта гэта адбываецца супраць ветру, таму і выглядае як барацьба птушкі з ім.
Распаўсюджаны гэты від драпежных птушак вельмі шырока: практычна па ўсёй Еўропе, Паўночнай Афрыцы, на Блізкім Усходзе і праз Азію на усход праз Сібір да Далёкага Ўсходу. Птушкі жывуць перад усім у адкрытым ландшафце, там, дзе ёсць дрэвы або скалы – дзе сокалы і ладзяць свае гнёзды. Цікава, што як і амаль усе іншыя сокалы, гнёздаў пустальгі самастойна не будуюць, а таму вымушаныя займаць або нейкія нішы сярод скал або ў будынках чалавека, або гнёзды іншых птушак (часцей за ўсё гэта розныя віды крумкачовых: варона, крумкач, грак і сарока). Тут сакалам і можа дапамагчы чалавек – развесіць у найбольш адпаведных для пустальгі месцах нескладаныя гнездавыя скрыні, якія птушкі вельмі ахвотна займаюць і выкарыстоўваюць на працягу некалькіх гадоў.
Так, напрыклад, пад час агульнапольскай акцыі “Дапаможам пустальзе!” было развешана каля 1000 гнездавых скрыняў па ўсёй Польшчы. Амаль усе яны былі заняты птушкамі.
Пустальгі – параўнальна невялікія сакалкі: даўжыня цела толькі каля 30 см, размах крылаў – каля 80 см, а вага птушак каля 250 г. Самкі трошкі большыя за самцоў і не так ярка афарбаваныя.
Як і іншыя драпежныя птушкі, якія харчуюцца пераважна мышападобнымі грызунамі, пустальгі на самым пачатку сезону гнездавання могуць ацаніць колькі грызуноў яны змогуць злапаць пазней для сваіх птушанят і адкладваюць адпаведную колькасць яек – звычайна ад 3 да 7 ці нават 9. У гады з невялікай колькасцю палёвак сакалкі пераключаюцца на здабычу землярыек, яшчурак, слёткаў невялікіх птушак, вялікіх жукоў і конікаў і нават дажджавых чарвей. Акрамя гэтага, птушкі могуць перамяшчацца на даволі значныя адлегласці, каб гнездаваць пераважна там, дзе грызуноў у гэты год найбольш. Такім чынам – асабліва ў прыродных умовах, - колькасць птушак можа ў разы адрознівацца ў розныя гады.
Трошкі інакш справы выглядаюць у гарадах, дзе дзякуючы параўнальна вялікай колькасці дробнай здабычы ў іх або ў гарадзкім наваколлі і бяспечнай для птушак наяўнасці адпаведных гнездавых ніш у будынках сокалы пачынаюць гнездаваць усё часцей. У Заходняй Еўропе пустальгі даўно сталі звычайным – але і надзвычай прыгожым – элементам гарадзкіх краявідаў. Гадоў 20-30 таму падобны працэс “урбанізацыі” пустальгі пачаўся і ў Беларусі.
Так, у Брэсце штогод гняздуюцца 50-60 пар гэтых птушак, прычым колькасць пустальгі ў гэтым горадзе паступова расце. У Гродне пустальгі на працягу некалькіх апошніх гадоў займаюць касцёл бернардынцаў і тэлевізійную вежу, яшчэ некалькі птушак засялілі ВА Азот і мікрараён Дзевятоўка. Спадзяемся, што з дапамогай людзей такіх месцаў (дзякуючы развешаным гнездавым скрыням) стане больш па ўсёй Беларусі.
Пустальгі з паўднёвых папуляцый на зіму нікуды не адлятаюць, нашы і птушкі з больш паўночных месцаў пералятаюць на зіму і Паўднёвую і Заходнюю Еўропу, хаця часам застаюцца ў невялікай колькасці і ў нас.
Агульная колькасць віду ў Беларусі ацэньваецца ў 1400-2000 пар, і, напэўна, працягвае змяншацца – па меншай меры па-за пасяленнямі чалавека.
Наш сайт www.birdwatch.by з дапамогай спонсараў і калег з-за мяжы плануе у наступным годзе усталяваць уэб-камеры на гнёздах пустальгі ў Брэсце і Гродна, так, каб за іх жыццём ад пaчатку гнездавання ў сакавіку і да вылету птушанят у чэрвені можна было б бяспечна для птушак назіраць 24 гадзіны на суткі.

Здымак пустальгі на крыжы Гарадзенскага касцёла бернардынцаў аўтара.

Дзьмітры Вінчэўскі,
Гродзенскае абласное аддзяленне АПБ

Больш пра гарадзенскіх сакалоў можна паглядзець на нашым сайце тут:
Сокал Святой Елены

Навіна пра птушку года на інтэрнэт-радыё "Твой стыль"

Апошнія навіны:

Распрацуем саколкі з Птушкай 2010 года разам

Дадатак	Памер
sokal.mp31.06 МБ	1.06 МБ

Увайдзіце ці зарэгіструйцеся каб пакідаць каментары.

Comments

Berkut - 05.10.2009 - 23:15

КАМЕНТАРЫ

CLUB200

АПОШНІЯ ФОТАЗДЫМКІ

Сокал-пустальга будзе Птушкай 2010 года

Comments