Альбатросаў не так шмат відаў, як лічаць?

Новы агляд паставіў пад пытанне нядаўнія рашэнні прызнаць значную колькасць відаў у сямействе Альбатросавых.

Не так даўно стала шырока прынятым налічваць да 24 відаў у сямействе Diomedeidae. Гэта магчыма, калі выкарыстоўваць Філагенетычную канцэпцыю віду (Phylogenetic Species Concept (PSC)), згодна з якой від – гэта магчымая да вызначэння група арганізмаў, якія з’яўляюцца найбліжэйшымі крэўнымі і не могуць быць аб’яднаныя ў любыя групы меншага рангу. Ў такім разуменні таксонаў існаванне падвідаў хутчэй адмаўляецца зусім, бо яны павінны быць дыскрэтнымі і ясна акрэсленымі формамі, што далёка не заўсёды магчыма.

Такая канцэпцыя падабаецца і з задавальненнем выкарыстоўваецца бёдуотчарамі і многімі людзьмі, звязанымі з аховай прыроды. Першым яна дазваляе заносіць у свае спісы больш відаў птушак і разам з тым пацверджваць свае здольнасці па вызначэнню ў полі падобных відаў птушак. Другім яна дазваляе ахоўваць большую біяразнастайнасць і прыцягваць для гэтага рэсурсы, бо звычайна іх можна знайсці для аховы і ратавання таксонаў рангам не менш, чым відавы.

Тым не менш гэтыя прычыны не павінны служыць сапраўдным і дастатковым апраўданнем вылучэння новых відаў там, дзе іх насамрэч не існуе. Таму Джон Пэнхалларык (John Penhallurick), арнітолаг і стваральнік сайту www.worldbirdinfo.net –  паставіў пытанне аб правамоцнасці “перападзелу” відаў альбатросаў і прапанаваў лічыць, што варыацыі афарбоўкі альбо морфы ў некаторых “традыцыйных” відаў альбатросаў ёсць экалагічнымі ўздзеяннямі на генетыку птушак. Асабліва заўважна гэта для вандроўнага (Diomedea exulans), чарнабровага (Thalassarche melanophrys) і палахлівага альбатроса (Thalassarche cauta), якія не так даўно, але шырока прынята лічыць падзеленымі на некалькі вельмі падобных адзін на аднаго відаў.  

Вандроўны альбатрос мае вялікі арэал, які расцягнуты ад цыркумпалярнага ў намінальнага “традыцыйнага” падвіду, ваколантарктычных астравоў на поўнач да Трыстан-да-Кунья - падвід D. е. dabbenena і праз астравы вакол паўднёвага ўзбярэжжа Новай Зеландыі – падвіды D. е. antipodensis і D. e. gibsoni. Форма з Індыйскага акіяну была першай апісана як паўнавартасны від – D. amsterdamensis.

Усе пяць формаў аддзяліліся адна ад адной параўнальна нядаўна і добра адрозніваюцца па працягласці “нашэння” моладзевага пер’я. Таксама як адбываецца змяншэнне памераў птушак чым далей на поўнач яны жывуць, вандроўны альбатрос sensu lato (у шырокім сэнсе) таксама робіцца больш карычневым, пераважна дзякуючы захаванню непаловаспелага апярэння і найбольш паўночная форма – D. amsterdamensis амаль уся цёмна карычневая.

Пачынаючы з 1998 году, усе гэтыя падвіды паступова былі прызнаныя відамі, што пацвердзілася розніцай у 4,5-5,2 % у паслядоўнасцях некаторых мітахандрыяльных генаў паміж найбольш аддаленымі былымі падвідамі. Тым не менш, аналіз генаў, які змяняюцца больш павольна – напрыклад, цытахрому b з ядра, праведзены ў 2004 годзе (гл. Penhallurick and Wink (2004)), змог знайсці адрозненні, не большыя за 3,2% паміж усімі таксонамі D. exulans, хаця і яны звычайна лічацца дастатковымі для таксонаў відавога ўзроўню. Прыхільнікі канцэпцыі PSC кажуць, што інтрагрэсія (introgression) (абмен унікальнымі генамі паміж таксонамі) адказная за нізкі ўзровень генетычных адрозенняў паміж многімі відамі альбатросаў, але Пэнхалларык лічыць, што ніводзін з гэтых унікальных генаў не знойдзены як перададзены паміж рознымі падвідамі адзін другому.

Адначасова Пэнхалларык адкідвае канцэпцыю PSC як вельмі вузкі і абмежаваны падыход (тое ж самае можна сказаць і пра любую асобную канцэпцыю віду) і не прымае шматлікія падвышэнні статусу альбатросаў да відавога, бо лічыць іх таксанамічна неабаснаванымі і памылковымі. Ён лічыць паступовыя змены ў колькасці карычневага пер’я ў альбатросаў з поўдня на поўнач звязанымі з уздзеяннем клімату і зусім не асобнымі тыпамі апярэння, што ўтварае клінальную зменлівасць экалагічных формаў у межах аднаго віду.

Пэнхалларык сцвярджае, што галоўны механізм падобнай марфалагічнай зменлівасці ў афарбоўцы апярэння ў розных шыротах можна растлумачыць эпігенетычнымі механізмамі - рознай экспрэсіяй генаў у залежнасці ад умоваў асяроддзя хутчэй, чым рознай структурай генаў. Як прыклад гэтага ён прыводзіць самцоў D e dabbenena, якія разлятаюцца на поўдзень і маюць ашаламляльна белае апярэнне, тады як самкі застаюцца ў падобным да неполаваспелага карычневым пяры і разлятаюцца на поўнач. Лагічна, што падобны эпігенетычны кантроль колеру апярэння дзейнічае хутчэй за ўсё і ў іншых падвідаў альбатросаў аднаго віду.

Крыніцы:
Penhallurick, J and Wink, M (2004) Analysis of the taxonomy and nomenclature of the Procellariiformes based on complete nucleotide sequences of the mitochondrial cytochrome b gene. Emu 104: 125-147.
Penhallurick, J. 2012. The Number of Albatross (Diomedeidae) Species. The Open Ornithology Journal  5: 32-41.

Паводле www.birdwatch.co.uk  падрыхтаваў Дзьмітры Вінчэўскі для www.birdwatch.by
Здымак чарнабровага альбатроса на гняздзе з www.photosension.com