Казіміроўка 29-11-2009: палявы лунь, крумкачы і краты

    У суботу ў мяне не атрымалася, не гледзячы на сонечную пагоду трапіць у пойму спрамленай ракі Лазоўка, якая знаходзіцца за вёскамі Санькаўшчына-Баяры-Тужаўляны-Казіміроўка. Ўсё вёскі ідуць лініяй адна за адной, напэўна менавіта тут раней праходзіла мяжа натуральнай забалочанай поймы. Цяпер тут рэчка і яе прытокі разведзены па каналах, землі з рознай таўшчынёй рэштак торфу ў большай частцы разворваюцца, хаця савецкія меліяратары, напэўна, па тэхнічных прычынах усё ж заставілі ладны забалочаны кавалак, дзе вырас трысьнёг і вясною нават бухае бугай.

    На працягу амаль усёй мінулай зімы я прыязджаў сюды, каб назіраць за палявымі лунямі, якія палявалі тут да сярэдзіны лютага. Як мінімум было 3 самкі і адзін самец.
Гэтай зімой я зноў хацеў прасачыць іх зімоўку. І вось, ранкам у нядзелю мы з жонкай адправіліся сюды. Трошкі заблукалі з паваротам у пойму, бо пасля з’езду з Казіміроўкі паварот адхіляецца ў супрацьлеглым кірунку. На самых узвышаных месцах і выходзіў з машыны і праглядаў навакольныя прасторы ў трубу. Аднак акрамя крумкачоў і 4-5 бела-карычневых касматаногіх канюхоў, інкога не было бачна.
   Мяне і раней здзіўлялі гіганцкія кратавіны, якія ўзвышаюцца нават на паўметра і выглядаюць як маленькія пахавальныя курганы. Не верыцца, што звычайны крот здольны на такія “пабудовы”, бо навокал хапае і звычайнага памеру яго ўзгоркаў, якія меншыя ў некалькі разоў. І вось менавіта пад час гэтага бёдуотчу да мяне прыйшла магчымая, хаця і фантастычная разгадка ўтварэння гэтых вялікіх курганоў з торфу. Часта на іх сядзяць не толькі канюхі, але і крумкачы, назіраючы за навакольлем.
    Дык вось у чым справа! Пад зямлёй адбываецца лічынкавы цыкл крумкачоў, а калі яны вырастаюць да адпаведнага памеру, яны вылазяць на сонца і чакаюць метамарфозу. На сьвятле гэтыя гіганцкія краты ператвараюцца ў крумкачоў! Як і ў стракозаў пасля выхаду дарослага насякомага з лічынкі, у іх павінны адрасці крылы, таму яны яшчэ нейкі час сядзяць на сваіх кратавінах. Але ўжо потым яны лятаюць і радасна крычаць-крумкаюць, вызваліўшыся назаўсёды ад свайго ‘лічыначнага’ падземнага мінулага…
    Тут маё задуменне-адкрыцьцё перарвалі 5 крумкачоў, якія сядзелі недалёка адзін ад аднаго і чамусьці не адляталі, хаця мы з дапамогай машыны ўвесь набліжаліся да іх. Аднак калі Алена прыадчыніла акно, птушкі не вытрымалі і пачалі ўзьлятаць. Тут мы нават і без бінокляў убачылі, што трымаў іх разам … крот, якога адзін з крумкачоў трымаў у дзюбе і нават адляцеў разам са сваёй ахвярай. Высачылі і злапалі… Ніякія яны не былыя краты, а проста вялікія і разумныя птушкі. Так нечакана скончылася мая асацыяцыя з крумкачамі і кратавінамі…
На павароце дарогі каля трысьнягоў стаялі 2 машыны, а з краю сухой расьліннасьці валіў густы белы дым. Рыбакі вырашылі пагрэцца ў гэты ветраны ранак? Аднак што яны будуць рабіць, калі агонь перакінецца на новы кавалак высокага  і сухога трысьнягу? Вось так і згараюць трысьняговыя зарасьнікі, падпаленыя – адмыслова ці выпадкова – людзьмі…

   Пакуль што мае назіраньні не давалі плёну, і я вырашыў зрабіць апошні абсервацыйны пункт на самым высокім месцы, з якога найлепш праглядаецца навакольле – на мосце на шлюзам. Кал імы ўжо наблізіліся да яго, Алена сказала: “Не плач, вунь твой лунь…” Я хутчэй выскачыў з машыны і пачаў даставаць ногі штатыву, але і без трубы заўважыў самку аплявога луня, якая супарць ветру палявала спачатку над сьцярнёй ўбранага поля, на якім ужо прарасло застаўленае зерне, а потым і над шматгадовай травой. Вось гэта ўдача! Я здолеў нават крыху зьняць яе праз трубу, хаця птушка незваротна памяншалася, адлятаючы ў бок торфабрыкетнага заводу.
Заставалася толькі зрабіць кругавое назіраньне з маста, да якога мы крыху не даехалі. Аднак іншых лунёў заўважыць, нават калі яны і былі, не атрымалася. За тое вельмі далёка ляталі 5 чаек невядомага віду, а бліжэй да фермы Верцялішкі сапраўднымі чорнымі пацеркамі на правадах сядзелі гракі ды каўкі, амаль прыціскаючыся адны да адных.
Добры пачатак, які, аднак, патрабуе працягу! Таму чакайце далейшых рэпартажаў з Казіміроўскіх прастораў.

ПС Ужо ўвечары Мікалай Гулінскі сказаў мне, што ён бачыў самца, а Жорж Гулеўскі нават двух самцоў палявога луня каля Рыбніцы. Так што чакаем іх зноў на зімоўцы.

На здымках: на палетках засталося шмат вады – вясною яе будзе яшчэ больш – гэта значыць, што кулікам, гусям і качкам будзе дзе тут прыпыніцца!
Звычайны канюх-мышалоў?
Дым над трысьнягом
Самка палявога луня.